Бүгінгі таңда АИТВ-инфекциясының алдын-алу қауіпті аурумен күресудің тиімді әдістерінің бірі болып табылады. Бүкіл әлем ғалымдары жақын арада АИТВ-ға қарсы тиімді құрал әзірленуі үшін қолдан келгеннің бәрін жасауда. Бұл салада кейбір жетістіктер болса да, инфекцияға қарсы вакцина әлі ойлап табылған жоқ. Сондықтан АИТВ-ның алдын алу-бұл инфекциядан қорғанудың сенімді және кепілдендірілген тәсілі және оның нәтижелері әрбір адамның мінез-құлқына байланысты.
АИТВ — ның алдын алудың ең маңызды бағыттарының бірі АИТВ-инфекциясының тіке берілуінің алдын алу, яғни адамның иммун тапшылығы вирусын (АИТВ) тасымалдаушы болып табылатын жүкті әйелдердің профилактикалық емдеу курсынан өтуі болып табылады. Бұл терапия баланың құрсақішілік жұқтыру қаупін барынша азайтуға бағытталған. Табиғи босануды алмастыратын кесарь тілігі, инфекция жұқтырған анадан туылған нәрестені жасанды тамақтандыру – бұл шаралардың барлығы АИТВ-ның алдын-алу жолдары болып табылады.
АИТВ-ның тік берілу қаупіне әсер ететін факторлар:
Ананың денсаулық жағдайы. Ананың қандағы немесе вагинальды секрецияларындағы вирус деңгейі неғұрлым жоғары болса және оның иммундық жағдайы төмен болса, вирустың балаға берілу қаупі соғұрлым жоғары болады. Егер анада сырқатану белгілері белсенді болса – жұқтыру қауіпі де жоғары болады.
- Ананың өмір сүру жағдайы: тамақтану, демалу, дәрумендер және басқалар — өте маңызды фактор болып табылады. Еуропа мен АҚШ-тың индустриалды дамыған елдерінде АИТВ-мен бала туудың орташа статистикалық қаупі үшінші әлем елдеріне қарағанда шамамен екі есе төмен екендігі дәлел.
- Алдыңғы жүктіліктің болуы: олар неғұрлым көп болса, қауіп соғұрлым жоғары болады.
- Баланың жетілуі: шала туылған және уақыты өтіп туылған нәрестелер жиі жұқтырады.
- Босанудың екінші кезеңінің ұзақтығы: баланың туылуына дейінгі уақыт кезеңі неғұрлым қысқа болса, қауіп соғұрлым аз болады.
- Қағанақтың қабынуы немесе мерзімінен бұрын жарылуы: жаңа туған нәрестеге АИТВ-ның берілу қаупінің жоғарылауына әкеледі.
- Кесарь тілігі: көптеген зерттеулер кесарь тілігін жасағанда, әсіресе амниотикалық мембраналар жыртылғанға дейін жасалса, баланың АИТВ-мен туылу қаупі төмендегенін көрсетті.
- Қынаптың шырышты қабығындағы жаралар мен жарықтар (әдетте олар инфекциялардан пайда болады) баланың АИТВ-мен туылу қаупін арттырады
- Емшекпен емізу: АИТВ-мен ауыратын аналарға балаларын емізбеуге кеңес береді, өйткені бұл АИТВ-ның берілу қаупін арттырады.
Зерттеулер көрсеткендей, жүктіліктің 8-12 аптасында ұрық АИТВ жұқтыруы мүмкін. Алайда, көп жағдайда нәрестелерді жұқтыру босану процесінде жүреді.
АИТВ жұқтырған жүкті әйелдерді уақтылы анықтау және баланы жұқтырудың алдын алу үшін,міндетті түрде жүктілікті есепке қою кезінде, жүктіліктің 28-30 апта мерзімі уақытында, АИТВ-ға міндетті тестілеу енгізілді, сондай-ақ босандыру мекемелеріне 2 реттік сараптамасыз түссе немесе босануға дейін 3 аптадан астам 1 реттік тексерістен өткен болса, онда АИТВ-ға міндетті түрде тексерілу қажет.
Инъекциялық есірткілерді пайдаланатын адамдардың арасында АИТВ инфекциясының алдын алу
Инъекциялық есірткіні тұтынатын адамдарға тандау мүмкіндігін беру қажет: не тұтынуды тоқтату, не қауіпсіз түрлеріне көшу ( шегу, иіскеу, жұту), не болмаса стерильді құралдармен инъекция жасау. Бұл «есірткіні қолдану қаупін азайту» немесе «есірткінің зиянын азайту» стратегиясы деп аталады. Инъекциялық есірткілерді пайдаланатын адамдардар арасында АИТВ инфекциясының тиімді алдын-алудың негізгі принциптері:
* АИТВ-инфекциясының алдын алу бойынша ақпараттық және ағарту жұмыстары
* Әлеуметтік қызметтер мен денсаулық сақтау қызметтерінің қолжетімділігін қамтамасыз ету
* Есірткіні инъекция арқылы енгізетін адамдар арасында белсенді жұмыс
* Инелер мен шприцтер алмасу бағдарламаларына қол жеткізуді қамтамасыз ету
* Антиретровирустық және орнын алмастыру терапиясына қолжетімділікті қамтамасыз ету
Жыныстық жолмен жұқтырудың алдын алу аса маңызды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, емделмеген жыныстық жолмен берілетін аурулар (ЖЖБИ) АИТВ-инфекциясын жұқтыру қаупін 5-10 есе арттырады.
Бүкіл әлемде АИТВ және басқа да ЖЖБИ жұқтырудың жартысына жуығы 10-25 жас аралығындағы жастарға тиесілі. Осыған байланысты жастарды жауапты және қауіпсіз жыныстық мінез-құлыққа үйрету өте маңызды.
Шын мәнінде, жыныстық тәрбие өсіп келе жатқан адамның дұрыс шешім қабылдау қабілетін қалыптастыруға, көптеген қауіп факторлары, соның ішінде жасөспірімдердің тәжірибе жасау қажеттілігі, өзін-өзі растау, құрдастарының қысымы, есірткі сатушылардың белсенділігі жағдайында психологиялық «иммунитетті» қалыптастыруға бағытталған. Қазіргі заманғы жастар алуан түрлі және өзара байланысты проблемалардың кең ауқымымен бетпе-бет келгендіктен, жыныстық ағарту мен қауіпсіз мінез-құлықты насихаттау қазіргі заманғы әлемдегі өмір дағдыларына оқытудың жалпы кешенінің бір бөлігі болуға тиіс.
АҚШ-та жүргізілген сауалнамада жасөспірімнің жыныстық қатынасқа түскенге дейін кемінде бір жыл бұрын,аналары мүшеқап туралы сөйлескен жасөспірімдер, алғашқы жыныстық қатынас кезінде мүшеқапты жиі қолданатындығы анықталды. Сонымен қатар, алғашқы байланыста мүшеқапты қолданғандар кейіннен мүшеқапты үнемі қолдануды 20 есе жиі жалғастырады
Бүгінгі таңда АИТВ -ның алдын-алудың басты жолы жастармен ақпараттық жұмыстар жасау, инфекциядан қорғау үшін мүшеқапты қолданудың маңыздылығы туралы түсіндіру болып табылады. Жас ұрпақ аурудың берілу жолдары мен АИТВ инфекциясын жұқтырудан қалай аман-есен аулақ болуға болатыны туралы бәрін білуге тиіс.
Қан арқылы инфекцияның алдын алу, дәретхана құралдарын пайдалану кезінде жеке гигиена ережелерін есте сақтау қажет. Біріншіден, бұл кесуге болатын және жаңа қанның іздері қалуы мүмкін заттарға қатысты (қайшылар, форсункалар, ұстаралар және т.б.).
Медициналық мекемелерде стерильді құралды пайдалану міндетті болып табылады.
Алдын алудың міндеті – адамдарды өз еркімен және ұзақ уақыт бойы мінез-құлқын өзгертуге сендіру, оны қауіпсіз ету.